Khu cảng quân sự Đông Hà nằm trên bờ Hiếu Hà Nam, gần quốc lộ 1A và cầu Đông Hà. Nơi đây cách cảng Cửa Việt ở huyện Gio Linh (Quảng Châu) 13 km. Năm 1986, cảng quân sự Đông Hà được Bộ Văn hóa Thông tin đưa vào danh sách di tích văn hóa cấp quốc gia, có diện tích 512.692m2, được thủ tướng chính phủ xác nhận là di tích văn hóa đặc biệt cấp quốc gia. Sau năm 1975, Cảng quân sự Đông Hà được sử dụng cho mục đích phát triển kinh tế, nhưng với quy mô nhỏ hơn, cảng chủ yếu được sử dụng cho mục đích thương mại.
Cảng quân sự Đông Hà trở thành di sản
Bảo tồn, tôn tạo di tích Cảng Đông Hà, di tích thành phần trong hệ thống các Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Đường Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh. Trở thành nơi giới thiệu và giáo dục cho các thế hệ mai sau; về lịch sử đấu tranh giữ nước vẻ vang của dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đó là một trong những nội dung tại Nhiệm vụ lập Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Di tích quốc gia đặc biệt Cảng Quân sự Đông Hà, tỉnh Quảng Trị vừa được Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam ký quyết định phê duyệt.
Phạm vi nghiên cứu lập quy hoạch có diện tích khoảng 8,2 ha; thuộc địa phận phường 2, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. Về quy mô lập quy hoạch, phần diện tích còn lại của di tích là 1,523 ha; là khu vực bảo vệ di tích theo Quyết định số 2383/QĐ-TTg ngày 9/12/2013. Trong đó: Diện tích Khu vực bảo vệ I là 0,615 ha và Khu vực bảo vệ II là 0,908 ha. Nội dung nhiệm vụ lập quy hoạch gồm: Khảo sát, điều tra, sưu tầm tài liệu, tổng hợp dữ liệu, số liệu, thông tin lịch sử, văn hóa, kinh tế – xã hội liên quan đến di tích; đo, vẽ bổ sung các hạng mục kiến trúc, cảnh quan di tích; khảo sát đo đạc địa hình phạm vi quy hoạch; đánh giá hiện trạng kỹ thuật của các công trình.
Địa điểm lịch sử
Cảng quân sự Đông Hà được xây dựng năm 1967. Làm nơi tập kết hàng hóa, phương tiện chiến tranh bằng đường thủy; phục vụ cho chiến trường Đường 9, Nam Lào và bắc Quảng Trị của địch. Sau năm 1972, khi cụm cứ điểm Ðông Hà bị tiêu diệt. Cảng quân sự Ðông Hà nằm dưới sự kiểm soát của chính quyền cách mạng và trở thành một trong những nơi tập kết, giao nhận hàng của tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển, trước khi vận chuyển vào phía Nam.
Từ đầu năm 1973 đến trước Ngày giải phóng hoàn toàn miền nam (4-1975), Cảng quân sự Ðông Hà trở thành một cảng sông quan trọng của vùng giải phóng. Giữ vai trò trung chuyển hàng hóa từ tuyến đường biển lên đường bộ; và tỏa đi khắp các chiến trường qua tuyến đường vận tải Trường Sơn. Hàng nghìn tấn vũ khí, vật dụng y tế, nhu yếu phẩm từ hậu phương miền bắc; đã qua Cảng quân sự Ðông Hà để vào chiến trường miền nam. Góp phần quan trọng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc. Bên cạnh đó, đánh giá mối quan hệ của di tích Cảng Đông Hà trong hệ thống các di tích kháng chiến chống Mỹ của khu vực, vai trò của di tích trong mối liên hệ vùng về lịch sử, địa thế, cảnh quan.
Bảo tồn giá trị lịch sử
Ngoài ra, đánh giá hiện trạng khu vực di tích gồm: Cấu trúc địa hình, khí hậu, thổ nhưỡng, thủy văn, môi trường tự nhiên, cấu trúc quy hoạch, kiến trúc, cảnh quan khu vực, hiện trạng hạ tầng kỹ thuật khu vực di tích, tình hình kinh tế – xã hội của khu vực ảnh hưởng đến việc lập và triển khai quy hoạch, các dự án có liên quan hỗ trợ phát huy giá trị di tích.
Định hướng quy hoạch cần xác định phạm vi, ranh giới của di tích; trên cơ sở diện tích đất hiện có và nhu cầu bảo tồn, phát huy giá trị di tích. Xác định ranh giới các khu vực bảo vệ di tích. Kiến nghị về việc điều chỉnh các khu vực bảo vệ di tích. Phân vùng chức năng: Vùng bảo vệ di tích, vùng bảo vệ cảnh quan, phát huy giá trị di tích và dịch vụ du lịch, định hướng quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích.
Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị bố trí nguồn vốn. Phê duyệt dự toán chi phí lập quy hoạch và các chi phí khác có liên quan đến công tác lập quy hoạch, chủ trì, phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và các bộ, ngành liên quan tổ chức lập trình duyệt đồ án Quy hoạch bảo quản, tu bổ phục hồi di tích quốc gia đặc biệt Cảng Quân sự Đông Hà, tỉnh Quảng Trị theo quy định của pháp luật. Theo dõi ngay trang asbellblu.com để hiểu hơn về di sản văn hóa nước ta.
