Nhắc đến nét đặc sắc trong văn hóa ẩm thực của người Mường, người ta thường nói: “Cơm lam, canh nhà, gánh nước, thịt lợn kho…”, nhưng ít ai nghe đến câu: “Đốt lửa, nướng cá (nướng) rộng tháng, ngày dài ”. Nghĩa là: Rượu ngon, ăn ngon mà tháng còn rộng, ngày dài, ý là chủ nhà muốn níu chân khách quý. Đốt rượu của dân tộc Mường là một loại rượu đặc biệt từ mùi vị, hương thơm, cách pha chế đến cách thưởng thức, sử dụng … Đối với người Mường trước đây, đốt rượu chỉ được dùng chủ yếu khi có việc trọng đại, có khách quý, dọn cỗ bàn. để thờ cúng tổ tiên…
Vì vậy, nhà nào cũng có đồ chưng cất riêng gọi là “lư” (chưng cất rượu), gồm: lư đồng, chén gỗ (thường là thân cây cọ rỗng dài khoảng 45 – 50 cm, đường kính khoảng 30 – 35 cm), nước. thùng, máng (bằng cọ hoặc bách) và ống tre đựng rượu.
Sơ nét về dân tộc Mường
Người Mường (chữ Nôm: 𤞽 hoặc 𡙧), còn có tên gọi là Mol, Moan, Mual, là dân tộc sống ở khu vực trung du và miền núi phía Bắc Việt Nam. Người Mường được công nhận là một thành viên của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.
Người Mường nói tiếng Mường, ngôn ngữ thuộc nhóm Việt – Mường trong ngữ chi Việt thuộc ngữ tộc Môn-Khmer của ngữ hệ Nam Á.
Người Mường tập trung đông nhất ở tỉnh Hòa Bình và các huyện miền núi tỉnh Thanh Hóa. Dân số tại Việt Nam theo kết quả Điều tra dân số năm 2019 là 1.452.095 người
Người Mường có quan hệ rất gần với người Kinh, có cùng nguồn gốc với người Kinh. Các nhà dân tộc học ngôn ngữ đưa ra thuyết cho rằng người Mường và người Kinh có nguồn gốc chung là người Việt-Mường cổ. Vào thời kỳ ngàn năm bắc thuộc thì bộ phận người cư trú ở miền núi ít bị Hán hóa. Bảo tồn lối sống cổ đến nay là người Mường. Bộ phận ở trung du và đồng bằng có sự hòa trộn với người phương bắc về văn hóa; ngôn ngữ và nhân chủng thì thành người Kinh. Quá trình chia tách Mường – Kinh, xác định theo ngôn ngữ học thì diễn ra bắt đầu từ thế kỷ 7-8 và kết thúc vào thế kỷ 12, thời Nhà Lý.
Rượu thiêu của người Mường
Nguyên liệu
Xưa nay, người Mường thường chưng cất hai loại rượu: rượu ngô và rượu sắn. Các nguyên liệu gồm: vỏ trấu, men lá hoặc men trái; sắn khô thái lát hoặc giã thành từng viên nhỏ bằng đầu ngón tay (nếu làm rượu sắn), ngô khô giã nhỏ (nếu làm rượu ngô). Vỏ trấu, ngô (sắn) được rửa qua nước, trộn đều với nhau đồ chín rồi đổ ra mủng chờ nguội mới rắc men. Sau đó phủ lá chuối khô lên trên, ủ khoảng 4 đến 5 ngày. Quá trình ủ men này sẽ tạo cho hỗn hợp lên men có hương thơm rất đặc trưng, hấp dẫn. Khi đó có thể đem thiêu (chưng cất).
Quá trình thiêu rượu
Quá trình thiêu rượu cũng đòi hỏi sự cẩn thận và khéo léo. Khi nước viếng đã sôi. Hỗn hợp nguyên liệu được cho vào cuốp và bắc lên miệng viếng. Đặt máng nối với ống tre dẫn rượu. Chậu nước được đặt nghiêng trên miệng cuốp để đảm bảo hơi rượu ngưng tụ chảy xuống máng, qua ống tre dẫn rồi dẫn ra bình chứa. Người ta còn dùng vải ướt chèn vào giữa viếng, cuốp và chậu nước để tránh thoát hơi rượu ra ngoài. Chất lượng rượu (hương thơm, mùi vị, màu…) phụ thuộc vào chất lượng nguyên liệu, loại men. Quá trình ủ men và quan trọng nhất vẫn là công đoạn thiêu rượu.
Làm sao để hương thơm của nguyên liệu do quá trình lên men vẫn giữ được trong rượu. Trong khi thiêu rượu, người trông thiêu luôn phải canh lửa thật đều. Phải thay nước trong chậu khi nước đã nóng để đảm bảo hơi rượu bốc lên. Và ngưng tụ, cho ra những giọt rượu thơm ngon. Rượu thiêu truyền thống của người Mường có mùi rất thơm, vị rất thanh, uống rất êm. Không rát cổ họng, có cảm giác say nhưng không đau đầu, chóng mặt.
Thưởng thức rượu
Cái hay của uống rượu thiêu là ở chỗ, mỗi lần nâng chén chỉ nhấp một ngụm nhỏ. Thưởng thức mùi thơm, vị nồng của rượu như uống cái tình, cái nghĩa giữa chủ và khách vậy. Giờ đây, nền kinh tế thị trường phát triển, có nhiều dụng cụ hiện đại và cách làm rượu cho ra nhiều thành phẩm hơn. Nên việc chưng cất rượu theo cách truyền thống này ít được sử dụng. Tuy nhiên, nhiều gia đình người Mường vẫn giữ thói quen làm rượu theo kiểu truyền thống. Để thể hiện sự kính trọng đối với ông bà, tổ tiên, sự hiếu khách và như để lưu giữ một thức uống đậm đà bản sắc của dân tộc.
Hy vọng bài viết của https://asbellblu.com/ đã mang lại nhiều điều thú vị cho bạn đọc.
